De kunst van inspraak
Het thema van de jaarlijkse tweedaagse van Platform Medezeggenschap MBO was dit jaar ‘de kunst van inspraak’. Voorzitter Wouter van der Toorn noemde inspraak ‘kunst’, want ‘Kunst is niet alleen een weerspiegeling van de wereld om ons heen, het is ook een manier om deze wereld te creëren en te veranderen,’ aldus Pablo Picasso.
In zijn welkomstwoord wees Wouter op het belang van studentenbetrokkenheid, want zonder studenten is er geen MBO- onderwijs. Platform Medezeggenschap MBO is er dan ook trots op dat de studenten van het Grafisch Lyceum Utrecht wederom een uitmuntende congresfolder, badges en overig drukwerk hebben verzorgd.
Technische en juridische perfectie zijn geen garantie
Onderwijssocioloog Marc Vermeulen beet het spits af met een betoog over ‘de rol van de medezeggenschap in de huidige tijd ‘. Marc vond dat we, ondanks de hedendaagse ontwikkelingen, in het onderwijs de plicht hebben om optimistisch te zijn. Hij waarschuwde voor de sterke toename van het populisme.
Populisme draagt er volgens Marc aan bij dat mensen zich minder betrokken voelen en de democratische verhoudingen worden ondermijnt. ‘Om dit tij te keren moet het vak ‘burgerschapsvorming’ vaste voet krijgen in het onderwijs’ aldus de voormalige leraar maatschappijleer. Niet iedereen was blij met deze politiek beladen opening.
Minder omstreden was zijn vervolg; ‘Het is tijd dat de ondernemingsraad zijn rol pakt. Bijvoorbeeld door andere vormen van inspraak te organiseren en zorgen dat de mensen in de school weer mee kunnen praten. De ondernemingsraad kan dit bereiken, door echte inspraak en zeggenschap te organiseren, de regie te nemen en met alternatieven te komen voor verbinding en aandacht. Marc besloot zijn betoog met: ‘blijf vooral niet steken in al die technisch-juridische kaders, want technische of juridische perfectie zijn nog steeds geen garantie dat het goed gaat…’
Horen, proeven, ruiken, voelen en zien
Werkdruk is een hot item, maar met de werkdrukplannen en vooral met de oplossingen is het slecht gesteld. Op het gebied van de arbeidsomstandigheden (Arbo) scoort het mbo slecht. Volgens Jan Popma (Arbeidsinspectie); ‘ loopt de ondernemingsraad te vaak achter de deskundigen aan in plaats van te rade gaan bij de ervaringen en de geluiden van de werkvloer’. Zo zijn belangrijke oorzaken van werkdruk, werk-gerelateerd. Het alleen maar beoordelen van de kwaliteitsmaatregelen is onvoldoende en niet effectief. ‘Er moet veel meer gestuurd worden op maatwerk en participatie. Maatwerk is vooral nodig bij het onderwerp werkdruk. Dit omdat de werkdruk varieert per sector en per opleiding. Medewerkers worden nog te vaak niet betrokken bij het gesprek over werkdruk en Arbo. Ook bij gevallen waar het gaat om veiligheid en fysieke arbeidsomstandigheden heeft een ondernemingsraad nogal wat macht. ‘De ondernemingsraad kan natuurlijk ook zelf de arbeidsinspectie inschakelen of, nog beter, de werkvloer opgaan. De zintuigelijke waarneming – horen, proeven, ruiken, voelen en zien- levert vaak de beste ervaring op’, zo rond Jan zijn betoog af.
Rosa Wassink, adviseur Arbo en vitaliteit bij het Nova College, vervolgde met een voorbeeld om van werkdruk tot werkplezier te komen. Men heeft een drietal speerpunten geformuleerd op basis van de cijfers over stress en ziekteverzuim. ‘Het begint allemaal met een cijfer. We wilden de stressbronnen (oorzaken werkdruk) verkleinen en de energiebronnen (werkplezier) vergroten. En dit in de context van het team. Want werkdruk en werkstress zijn vaak per team anders en op individuele basis ging het niet lukken. Dat was al eens gedaan. Binnen de teams moeten de mensen het samen doen en dat levert uiteindelijk meer werkplezier op dan som der delen’.
Humor werkt
Het avondprogramma was aan de heren van De Speld. Met rake sketches en een op het mbo en or toegespitst cabaret wisten Joep Stassen en Rutger Mollee hun publiek mee te sleuren naar de uitreiking van de Gouden Tapir aan bestuurslid Thea Nabring.
Ja hoor lieve mensen: Nederland is weer een Gouden Tapir winnares rijker. Thea Nabring werd op het platform medezeggenschap mbo in het zonnetje gezet door onze Joep Stassen en Rutger Mollee. Deze gelouterde MBO powerhouse ontving een ovationeel applaus van de 250 aanwezigen in Conferentiehotel Kontakt der Kontinenten. (bron: LinkedIn)
OR is het zwaard van de mbo-zeilboot
Renée van Schoonhoven (onderwijsrecht VU), bood, aan haar overwegend verbijsterde publiek, in haar lezing ‘Governance en Medezeggenschap’ een mooie terugblik op het ontstaan van de spaghettiwerken van regels en wetten, die in de loop der jaren over het mbo zijn uitgestrooid.
Renée vertelde hoe ze als ‘stapelaar’ via allerlei omwegen is gaan studeren. ‘Het mbo heeft mijn hart gestolen’ en refereerde in haar presentatie aan de beleidsnota ‘Governance in het Onderwijs’ uit 2005 van minister Verhoeven. Destijds was de insteek vooral minder overheidsbemoeienis en meer ruimte voor de professionals. Het ministerie zou het stelsel bewaken en maakte het ‘bevoegd gezag’ eerst verantwoordelijk voor het onderwijs.
Het bevoegd gezag heeft verder de taak om de professionals in staat te stellen om hun taak uit te oefenen en moet een stelsel van kwaliteitszorg instellen. De inspectie moet daarna voornamelijk toezien op het stelsel en minder tot niet op de kwaliteit van het onderwijs.
‘Het mbo is ook erg snel met het accepteren van zowat alles wat er uit Den Haag komt. Maar dat hoef je niet te doen’, waarschuwt Renée. De ondernemingsraad is het medium dat zich tegen die brei teweer kan stellen. ‘De ondernemingsraden zijn de zwaarden van de mbo-zeilboot. De ondernemingsraad kan het gesprek al beginnen bij de beleidsvoornemens die voorafgaan aan de strategische beleidskeuzes van het bevoegd gezag. Vergeet niet dat de ondernemingsraad gesprekspartner is van de raad van toezicht’.
OR en olifantenpaadjes
René van Oorschot, van de alternatieve geschillenoplossing in het ministerie van Defensie, verzorgde de slot van de Tweedaagse en hield de aanwezigen voor dat het huidige ondernemingsraad-model stamt uit de veertiger jaren van de vorige eeuw. Dat model is zijns inziens toe aan een herziening; Het huidige model is gebaseerd op een ‘direct beslist’-verhouding, waarin de medewerker uitvoert en de ondernemingsraad protesteert.
Een ondernemingsraad moet naast de mensen gaan staan en niet ‘beslissen voor’. Dat mag gaan met vallen en opstaan, maar ook het gebruikmaken van ‘olifantenpaadjes’. Verandering bereik je op gevoel en liever niet op macht. Daarnaast moet je als ondernemingsraad ook anders durven te kiezen. Betrek ook jongeren bij de ondernemingsraad en organiseer regelmatig bijeenkomsten met je achterban.
‘Draai het top-downmodel om’, zegt René en benadrukt dat de ondernemingsraad het hart van de organisatie is en daarmee het beste in staat is om te zorgen voor gemotiveerde medewerkers en een goede communicatie tussen de lagen in de organisatie. De omkering van het ‘direct beslist-model’ is een proces is van kennen, kunnen, willen en durven en soms ook van ‘vallen en opstaan’.
Met goede voornemens, plannen en ideeën voor het eigen werk in de ondernemingsraad keerden de 270 deelnemers huiswaarts. De tweedaagse van Platform Medezeggenschap MBO maakte ook dit jaar weer duidelijk dat het de kunst van inspraak is om betekenis te geven aan de geluiden, ervaringen en meningen van collega’s en tegelijkertijd die organisatie op koers te houden. Daarvoor is samenwerking, inspiratie en kennisdeling van groot belang, zeker als dat gebeurt in een prettige setting met leuke mensen en soms iets te gezond eten!
Door: Toon Rekkers en Micha van der Wolk
Fotografie: Toon Rekkers/Pmmbo