Veiligheid en vertrouwen komen te voet en gaan te paard.
De Tweedaagse ‘Veiligheid en vertrouwen’ kende een inhoudelijk zeer sterk programma. De bijeenkomst was dan ook in een vroeg stadium al volgeboekt. De nieuwe voorzitter van Platform Medezeggenschap MBO, Wouter van der Toorn heette de bijna 300 OR-leden welkom waarna het programma met 16 workshops, een tweetal paneldiscussies, een spetterend avondprogramma en op de vrijdag nog eens 15 themabijeenkomsten zich ontvouwde .
‘Er is steeds meer aandacht voor veiligheid en vertrouwen op de werkvloer en dat is niet voor niets. Uit onderzoek blijkt onder andere dat teams waarin iedereen zich veilig voelt beter samenwerken en daardoor effectiever zijn. De Wet op de Ondernemingsraden en de Arbeidsomstandighedenwet geven ondernemingsraden belangrijke bevoegdheden om bij te dragen aan een veilige werkomgeving’, zegt Wouter in zijn inleiding op het thema ‘veiligheid en vertrouwen’.
Het spel op de wagen
Voorafgaand aan de paneldiscussie, ‘het spel op de wagen’, introduceert moderator Wieteke Krol kort de panelleden: de bestuurders Remco Meijerink (Firda), Jan Jacob van Dijk (COG/A12) en Rianne van der Meij (ROC Mondriaan). Zij besteden in hun gesprek niet alleen aandacht aan het congresthema, maar gaan ook in op de vraag: ”Hoe werk je aan vertrouwen met de OR?”. Voor het goede gesprek is vertrouwen nu eenmaal essentieel, zo is de teneur. Oprechte aandacht voor elkaar hebben, ook in het informele contact, is van het grootste belang. “Elkaar kennen is bij vertrouwen een sleutelbegrip en van belang voor een veilige werkomgeving”, aldus Remco en Rianne. Jan Jacob benadrukt herhaaldelijk om buiten de formele overleggen ook aandacht te hebben voor de onderlinge relatie tussen de leden van de OR.
‘Het werk als OR-lid is soms best (in)spannend, maar het is goed om te weten dat het ook voor bestuurders spannend kan zijn’, stelt moderator Wieteke. Uit de zaal komt een vraag over de informatievoorsprong die een bestuurder heeft op de ondernemingsraad. De drie bestuurders zijn het erover eens dat die informatievoorsprong ingelopen moet worden en dat ze zich niet altijd van bewust zijn van het gebrek aan informatie bij de OR. “En tegelijkertijd missen de bestuurders soms informatie die de ondernemingsraad wel heeft”, zegt Remco.
In een veilige sfeer durf je meer te zeggen
Jan Jacob van Dijk maakt nadrukkelijk het onderscheid tussen debat en dialoog. Hij roept op om je in de ander te verplaatsen en de ander proberen te begrijpen. Hiervoor is dialoog nodig. Een debat of discussie staat de dialoog soms in de weg. Uit de zaal komt de vraag ‘hoe bouw je dan vertrouwen op in een grote onderwijsorganisatie?’. Om dit mogelijk te maken moet je vertrouwen ook gewoon op de agenda zetten. Je ziet dan vaak dat zowel OR-leden als bestuurders het eens zijn en vinden dat het goed is om zo nu en dan de relatie tot onderwerp van gesprek te maken, is zijn antwoord. Volgens Rianne kun je zo een veilige sfeer creëren: ‘in een veilige sfeer durf je nu eenmaal meer te zeggen’.
Vertrouwenspersoon of ombudsman
‘Hoe werkt nu zo’n machtssysteem?’, is de vraag die Katrien Hugenholtz (co-auteur van het boek ‘Machtig Mooie Medezeggenschap’) ‘s-middags de zaal voorhoudt in haar pleidooi voor een onafhankelijk personeelsraadgever. ‘Alweer een functionaris erbij hoor ik u denken’, zodra Katrien de eerste dia’s toont van haar lezing. Volgens haar is het tijd dat er een personeelsraadgever komt die ‘onafhankelijk, onpartijdig en gezaghebbend’ is. Anders dan een vertrouwenspersoon, want die ontbeert de broodnodige gezaghebbendheid, kan zo’n personeelsraadgever namelijk echt naast de medewerker staan. De adviezen van een vertrouwenspersoon kunnen leidinggevenden en in hun kielzog HR-functionarissen immers naast zich neer leggen. Bovendien kunnen in het huidige machtssysteem – het integraal managementteam, het HR-team en het personeelszorgteam – kleine conflicten nogal eens escaleren. Dit machtssysteem wordt namelijk boven de hoofden van de medewerkers uitgeoefend met als (vaak triest) resultaat, ontevreden medewerkers, rechtszaken etc. En hiermee maakt Katrien een bruggetje naar een best practice, want bij ROC Mondriaan heeft men het probleem onderkend en een personeelsraadgever aangesteld, die inderdaad onafhankelijk, onpartijdig en gezaghebbend is.
Irritante vlieg
‘Vaak hoor ik dat de ondernemingsraad er niet is voor individuele signalen, maar wettelijk is dat niet zo. De OR heeft wel degelijk de ruimte en het recht, volgens artikel 28 van de WOR, om individuele signalen aan te kaarten’. In veel organisaties heb je een tegenmacht nodig om het machtssysteem te veranderen, en dat geldt ook voor jullie. De ondernemingsraad kan als enige die tegenmacht bieden dankzij de enorm sterke WOR. Je bent dus niet die irritante vlieg. Een ondernemingsraad is dankzij de WOR een sterke en gezaghebbende tegenmacht.
Afscheid Rob Nederkoorn
Na de inspirerende bijdrage van Karin Hugenholtz volgde ‘een bijzonder moment’ waarin afscheid werd genomen van de nestor en oud-voorzitter van het Platform Medezeggenschap MBO, Rob Nederkoorn. Hij werd op een stoel geplaatst op het podium en tot zijn grote verrassing eerst toegesproken door zijn oud-collega bij het ROC van Amsterdam, Hans Schutte en daarna werd hem door voormalig bestuurslid en goede vriend Paul de Kraaij veel lof toegezwaaid. Nederkoorn toonde zich in zijn dankwoord enigszins verlegen met alle complimenten.
Het avondprogramma, een flitsende en prettig confronterende bijdrage van cabaretier Dolf Jansen, vormde de afsluiting van de eerste dag
Een ongebruikelijke (vooruit)blik
Na de themabijeenkomsten op vrijdagochtend kwam een vertegenwoordiging van de Inspectie van het Onderwijs aan het woord. Hun vooruitblik betrof het toezicht op de instellingen dat anders zal worden ingericht. De ondernemingsraden krijgen hierbij een belangrijke rol. Femke Stoutjesdijk, inspecteur-onderzoeker stelseltoezicht, legde uit hoe de Inspectie van het Onderwijs de Wet op het Beroepsonderwijs (WEB) gebruikt bij deze nieuwe werkwijze. ‘Dit betekent dat besturen minder bezig gaan met de regels maar zich meer zullen richten op consensus. Een grote uitdaging voor de ondernemingsraad omdat die nu ook o.a. de kwaliteit van het onderwijs in zijn pakket krijgt. Daarmee verwerft de ondernemingsraad een belangrijke plek in de ‘governance driehoek’, de bestuurlijke driehoek: college van bestuur, raad van toezicht en ondernemingsraad, en straks ook de studentenraad. Ze wijst overigens ook op de risico’s verbonden aan deze constellatie met name wanneer de rolverdeling in de driehoek niet goed functioneert. Het is, aldus Femke, de taak van het bestuur van de onderwijsinstelling om te zorgen voor professionaliteit en voor voldoende facilitering van de OR om dit samenspel goed te laten verlopen.
Effect op het onderwijs
Zowel het proces als het functioneren van deze nieuwe wijze van toezicht moet verwoord worden in het jaarverslag. Ook moet in het jaarverslag worden aangegeven wat het effect is op het onderwijs. Voor bestuurders betekent dit o.a. dat de ondernemingsraad tijdig, liever nog vroegtijdig, wordt geïnformeerd. In dit samenspel moet naast de raad van toezicht ook de studentenraad betrokken worden. Het zal soms best wel schuren en dat is niet erg, besluit Femke haar bijdrage.
In het afsluitende panelgesprek is Martijn Kampsteeg, inspecteur instellingen, benieuwd naar de reacties. Uit de zaal komen een aantal vragen en tips voor de onderwijsinspectie. Martijn zegt toe om een en ander ‘mee te nemen’.
De reacties over de governance driehoek variëren nogal: er blijkt niet overal sprake te zijn van regulier overleg met de raad van toezicht, dat toch minimaal twee keer per jaar dient plaats te vinden. Elders vindt het tripartite overleg wel naar tevredenheid plaats. Menige OR echter heeft niet de mogelijkheid om buiten aanwezigheid van het CvB overleg te voeren met de raad van toezicht.
Rond het middaguur sluit Wouter van der Toorn de Tweedaagse af. Hij bedankt de aanwezigen en allen die medewerking hebben verleend aan het welslagen van deze inmiddels traditionele bijeenkomst voor de medezeggenschap in het MBO.
Naschrift
Ruim 30% van de deelnemers van wie de evaluatieformulieren zijn ontvangen geeft de Tweedaagse als geheel gemiddeld een zeer hoge waardering van 4,5 op een schaal van 5. Dat geeft het bestuur een goed gevoel en verhoogt de motivatie om door te gaan op de ingeslagen weg.
Verslag Tweedaagse 2023 van Platform Medezeggenschap MBO: Micha van der Wolk/Toon Rekkers.
Presentaties:
Hieronder kunt u de verschillende presentaties downloaden.
Heeft uw OR toereikende faciliteiten?
Fotoshoot:
Brochure met het programma: